Bạch Chỉ
- Cây cỏ, cao 0,5-1m hay hơn, sống lâu năm, thân hình trụ, rỗng, không phân nhánh. Lá to, có cuống, phần dưới phát triển thành bẹ ôm lấy thân, có lông ở gân lá mặt trên. Cụm hoa tán kép, mọc ở ngọn, màu trắng. Quả bế, dẹt, toàn cây có mùi thơm.
Tên khoa học: Angelica dahurica Benth. et Hook.f. - Apiaceae
Tên khác: Chỉ hương, Hòe hoàn, Lan hòe, Linh chỉ, , Ly hiêu
Giới thiệu: Cây cỏ, cao 0,5-1m hay hơn, sống lâu năm, thân hình trụ, rỗng, không phân nhánh. Lá to, có cuống, phần dưới phát triển thành bẹ ôm lấy thân, có lông ở gân lá mặt trên. Cụm hoa tán kép, mọc ở ngọn, màu trắng. Quả bế, dẹt, toàn cây có mùi thơm.
Thu hái, sơ chế: Vào mùa thu, khi thấy một số lá gốc úa vàng, đào thử thấy củ to, chắc là có thể thu hoạch được. Rửa sạch, cắt bỏ rễ con, xông diêm sinh 24 giờ, rồi phơi hay sấy khô.
Mô tả dược liệu: Rễ hình chuỳ, thẳng hay cong, dài 10 - 20 cm, đường kính phần to có thể đến 3 cm, phần dưới thuôn nhỏ dần. Mặt ngoài củ có màu vàng nâu nhạt, còn dấu vết rễ con đã cắt bỏ, có nhiều vết nhăn dọc và nhiều bì khổng lồi lên thành những vết sần ngang. Mặt cắt ngang có màu trắng hay trắng ngà. Tầng sinh libe - gỗ rõ rệt. Thể chất cứng, vết bẻ lởm chởm, nhiều bột. Mùi thơm hắc, vị cay, hơi đắng.
Tính vị: Vị cay, tính ôn
Quy kinh: Vào kinh Phế, Vị
Thành phần hóa học: Tinh dầu, Byakangelicin, Byakangelicol, Oxypeucedanin, Imperatorin, Isoimperatorin, Iso Byakanelicol, Neobyak angelicol, Phelloterin, Xanthotoxin.
Dược năng: Chỉ thống, khu phong, táo thấp, tán ứ.
Chủ trị:
- Tán phong, thông khiếu, chỉ thống, trị ngoại cảm phong hàn, nhức đầu, ngẹt mũi. Phối hợp với Thạch cao trị đau răng do vị hỏa gây nên.
- Trị phong thấp, bao tử lạnh, bụng đau, cơ thể nhức mỏi do phong thấp.
- Da ngứa, nổi mẩn, dị ứng do phong
- Trị ung bướu, sưng đau giai đoạn sớm chưa nung mủ. Nếu ung bướu đã có mủ dùng Bạch chỉ có tác dụng làm cho mau vỡ mủ, sinh da non, giảm đau.
Liều dùng: 3 - 9g
Kiêng kỵ:
- Đầu đau do huyết hư, âm hư, hỏa vượng không dùng vì Bạch chỉ có tính rất táo.
- Ung nhọt đã vỡ mủ, vết thương có nhiều mủ không dùng.
Tên khác: Chỉ hương, Hòe hoàn, Lan hòe, Linh chỉ, , Ly hiêu
Giới thiệu: Cây cỏ, cao 0,5-1m hay hơn, sống lâu năm, thân hình trụ, rỗng, không phân nhánh. Lá to, có cuống, phần dưới phát triển thành bẹ ôm lấy thân, có lông ở gân lá mặt trên. Cụm hoa tán kép, mọc ở ngọn, màu trắng. Quả bế, dẹt, toàn cây có mùi thơm.
Thu hái, sơ chế: Vào mùa thu, khi thấy một số lá gốc úa vàng, đào thử thấy củ to, chắc là có thể thu hoạch được. Rửa sạch, cắt bỏ rễ con, xông diêm sinh 24 giờ, rồi phơi hay sấy khô.
Mô tả dược liệu: Rễ hình chuỳ, thẳng hay cong, dài 10 - 20 cm, đường kính phần to có thể đến 3 cm, phần dưới thuôn nhỏ dần. Mặt ngoài củ có màu vàng nâu nhạt, còn dấu vết rễ con đã cắt bỏ, có nhiều vết nhăn dọc và nhiều bì khổng lồi lên thành những vết sần ngang. Mặt cắt ngang có màu trắng hay trắng ngà. Tầng sinh libe - gỗ rõ rệt. Thể chất cứng, vết bẻ lởm chởm, nhiều bột. Mùi thơm hắc, vị cay, hơi đắng.
Tính vị: Vị cay, tính ôn
Quy kinh: Vào kinh Phế, Vị
Thành phần hóa học: Tinh dầu, Byakangelicin, Byakangelicol, Oxypeucedanin, Imperatorin, Isoimperatorin, Iso Byakanelicol, Neobyak angelicol, Phelloterin, Xanthotoxin.
Dược năng: Chỉ thống, khu phong, táo thấp, tán ứ.
Chủ trị:
- Tán phong, thông khiếu, chỉ thống, trị ngoại cảm phong hàn, nhức đầu, ngẹt mũi. Phối hợp với Thạch cao trị đau răng do vị hỏa gây nên.
- Trị phong thấp, bao tử lạnh, bụng đau, cơ thể nhức mỏi do phong thấp.
- Da ngứa, nổi mẩn, dị ứng do phong
- Trị ung bướu, sưng đau giai đoạn sớm chưa nung mủ. Nếu ung bướu đã có mủ dùng Bạch chỉ có tác dụng làm cho mau vỡ mủ, sinh da non, giảm đau.
Liều dùng: 3 - 9g
Kiêng kỵ:
- Đầu đau do huyết hư, âm hư, hỏa vượng không dùng vì Bạch chỉ có tính rất táo.
- Ung nhọt đã vỡ mủ, vết thương có nhiều mủ không dùng.
