Một Dược
- Một dược chữa Trị vết thương, lở độc, bệnh trĩ, bệnh lậu, ít kinh nguyệt, Ðau dạ dày do huyết ứ, Ðau toàn thân hoặc đau khớp do cảm phong hàn
Tên khoa học: Commiphora myrrha (Nees) Engl. – Burseraceae
Thu hái: Thu hoạch từ tháng 7 - 9 là tốt nhất, khi đó lượng Một dược nhiều, phẩm chất tốt ; năm sau, từ tháng 1 - 3 lại có thể thu hoạch được. Nhựa cây thường có từ vết nứt tự nhiên ở vỏ cây chảy ra, muốn tăng khối lượng nhựa, người ta rạch sâu vào vỏ thân và cành to. Nhựa mới chảy ra thành giọt, sền sệt như dầu đặc, màu trắng hoặc vàng nhạt, dần dần biến thành khối cục cứng trong không khí, có màu vàng sẫm, màu nâu vàng hoặc có khi màu đỏ nhạt, cuối cùng là đỏ sẫm. Thu lấy khối nhựa, loại bỏ tạp chất.
Mô tả dược liệu: Có dạng khối, cục, hạt không đều, cục lớn dài 6 cm. Mặt ngoài màu nâu vàng hoặc nâu đỏ, có khi trong mờ. Một số khối có màu nâu đen rõ, nhiều dầu, trên phủ bụi phấn màu vàng. Chất cứng giòn. Mặt bị vỡ không phẳng. Có mùi thơm đặc biệt. Vị đắng hơi cay. Loại có màu nâu vàng, mặt vỡ hơi trong, tinh dầu nhuận, hương thơm nồng, vị đắng, không có tạp là tốt.
Tính vị: Vị đắng, tính bình
Quy kinh: Vào kinh tâm, can, tỳ
Thành phần hoá học: Nhựa, tinh dầu, gôm và chất đắng.
Công năng: Tán huyết, khứ ứ, tiêu thực, chỉ thống.
Công dụng:
- Trị vết thương, lở độc, bệnh trĩ, bệnh lậu.
- Ít kinh nguyệt dùng một dược với Đương quy, Xuyên khung và Hương phụ.
- Ðau dạ dày do huyết ứ dùng một dược với Xuyên luyện tử và Diên hồ sách.
- Ðau toàn thân hoặc đau khớp do cảm phong hàn thấp dùng một dược với Khương hoạt, Hải phong đằng, Tần giao, Đương quy, Xuyên khung trong bài Quyên Tý Thang.
- Ðau do đau do chấn thương dùng một dược với Nhũ hương, Huyết kiệt và Hồng hoa trong bài Thất Li Tán.
- Ðau do nhọt và hậu bối kèm sưng tấy: Dùng một dược với Nhũ hương, Xích thược và Kim ngân hoa trong bài Tiên Phương Hoạt Mệnh Ẩm.
- Nhọt và loét: Bột Nhũ hương và một dược dùng ngoài.
Cách dùng, liều lượng: 0,2 - 2g mỗi ngày, dạng thuốc sắc, hoàn tán. Có thể có dạng cao dán vào chỗ nhọt sưng đau.
Kiêng kỵ: Phụ nữ có thai không dùng
Thu hái: Thu hoạch từ tháng 7 - 9 là tốt nhất, khi đó lượng Một dược nhiều, phẩm chất tốt ; năm sau, từ tháng 1 - 3 lại có thể thu hoạch được. Nhựa cây thường có từ vết nứt tự nhiên ở vỏ cây chảy ra, muốn tăng khối lượng nhựa, người ta rạch sâu vào vỏ thân và cành to. Nhựa mới chảy ra thành giọt, sền sệt như dầu đặc, màu trắng hoặc vàng nhạt, dần dần biến thành khối cục cứng trong không khí, có màu vàng sẫm, màu nâu vàng hoặc có khi màu đỏ nhạt, cuối cùng là đỏ sẫm. Thu lấy khối nhựa, loại bỏ tạp chất.
Mô tả dược liệu: Có dạng khối, cục, hạt không đều, cục lớn dài 6 cm. Mặt ngoài màu nâu vàng hoặc nâu đỏ, có khi trong mờ. Một số khối có màu nâu đen rõ, nhiều dầu, trên phủ bụi phấn màu vàng. Chất cứng giòn. Mặt bị vỡ không phẳng. Có mùi thơm đặc biệt. Vị đắng hơi cay. Loại có màu nâu vàng, mặt vỡ hơi trong, tinh dầu nhuận, hương thơm nồng, vị đắng, không có tạp là tốt.
Tính vị: Vị đắng, tính bình
Quy kinh: Vào kinh tâm, can, tỳ
Thành phần hoá học: Nhựa, tinh dầu, gôm và chất đắng.
Công năng: Tán huyết, khứ ứ, tiêu thực, chỉ thống.
Công dụng:
- Trị vết thương, lở độc, bệnh trĩ, bệnh lậu.
- Ít kinh nguyệt dùng một dược với Đương quy, Xuyên khung và Hương phụ.
- Ðau dạ dày do huyết ứ dùng một dược với Xuyên luyện tử và Diên hồ sách.
- Ðau toàn thân hoặc đau khớp do cảm phong hàn thấp dùng một dược với Khương hoạt, Hải phong đằng, Tần giao, Đương quy, Xuyên khung trong bài Quyên Tý Thang.
- Ðau do đau do chấn thương dùng một dược với Nhũ hương, Huyết kiệt và Hồng hoa trong bài Thất Li Tán.
- Ðau do nhọt và hậu bối kèm sưng tấy: Dùng một dược với Nhũ hương, Xích thược và Kim ngân hoa trong bài Tiên Phương Hoạt Mệnh Ẩm.
- Nhọt và loét: Bột Nhũ hương và một dược dùng ngoài.
Cách dùng, liều lượng: 0,2 - 2g mỗi ngày, dạng thuốc sắc, hoàn tán. Có thể có dạng cao dán vào chỗ nhọt sưng đau.
Kiêng kỵ: Phụ nữ có thai không dùng
