Nga Truật
- Nga truật giúp chữa Khí huyết ứ trệ biểu hiện đau bụng, mất kinh, có khối kết ở bụng hoặc thượng vị, Rối loạn công năng vận hóa của tỳ biểu hiện khó tiêu
Tên khoa học: Curcuma zedoaria (Berg.) Roscoe – Zingiberaceae
Giới thiệu: Nga truật là loại cây thảo, cao từ 1-1,5m. Thân rễ hình nón với nhiều nhánh phụ thon như hình quả trứng, tỏa xung quanh như hình chân vịt. Cây, củ mẫm và chắc. Lá có bẹ to ôm vào chân cây ở phía dưới, có đóm tía đỏ ở gần giữa mặt trên, lá dài 30-60cm, rộng 7-8cm.
Cuống lá ngắn hoặc không có. Hoa màu vàng, đài có thùy hình mác tù, dài 15mm, thùy giữa nhọn; Cánh môi hẹp ở phía dưới và rộng ở phía trên, mọc ngang, dài từ 15-20cm, thường mọc trước khi ra lá, cụm hoa tập trung thành bông hình trụ, mọc lên từ thân rễ. Lá bắc phía dưới hình trứng hay hình mác tù màu xanh lục nhạt, đầu lá màu đỏ, không mang hoa. Quả hình trứng, ba cạnh, nhẵn. Hạt thuôn, áo hạt trắng. Mùa có hoa quả vào tháng 3-5.
Cây nga truật mọc hoang ở khắp rừng núi Việt Nam, phát triển rất tốt ở những nơi ven suối nước và những rẫy, nương đất khô, xốp có độ ẩm của vùng trung du, miền núi. Nga truật được trồng đại trà bằng thân rễ.
Thu hái, chế biến: Thu hái vào đầu tháng 11-12, loại bỏ cây, thân và lá, cắt bỏ rễ con, luộc chín. Có nơi ngâm dấm, cứ 600g nga truật ngâm với 160g dấm và 160g nước. Sau đó cho vào niêu hoặc ấm đất đậy nắp kỹ, đun cho đến khi vừa cạn rồi thái mỏng phơi khô.
Tính vị: Vị đắng, cay, tính ôn
Quy kinh: Vào kinh can, tỳ
Thành phần hóa học: Có từ 1-1,5% tinh dầu; 3,5% chất nhầy, chất nhựa. Trong tinh dầu, thành phần chủ yếu gồm 48% cesquiterpen ancol, 35% Zingibezen, 9,6% Cinecol, các alpha pipen, D - camphen, D - campho, D - bornecol.
Dược năng: Tán ứ huyết, hành khí, giảm đau
Chủ trị:
- Khí huyết ứ trệ biểu hiện đau bụng, mất kinh, có khối kết ở bụng hoặc thượng vị. nga truật phối hợp với Tam lăng trong bài nga truật Hoàn.
- Rối loạn công năng vận hóa của tỳ biểu hiện khó tiêu, đầy tức đau bụng và thượng vị: nga truật phối hợp với Tam lăng, Sơn tra, Mộc hương và Chỉ thực.
Liều lượng, cách dùng: Ngày từ 4-6g sắc uống, nhưng thường dùng dưới dạng bột nga truật có thêm ít mật ong hoặc dầu mè đen.
Kiêng kỵ:
- Phụ nữ có thai không dùng
- Kinh nguyệt nhiều, kéo dài không dùng
Giới thiệu: Nga truật là loại cây thảo, cao từ 1-1,5m. Thân rễ hình nón với nhiều nhánh phụ thon như hình quả trứng, tỏa xung quanh như hình chân vịt. Cây, củ mẫm và chắc. Lá có bẹ to ôm vào chân cây ở phía dưới, có đóm tía đỏ ở gần giữa mặt trên, lá dài 30-60cm, rộng 7-8cm.
Cuống lá ngắn hoặc không có. Hoa màu vàng, đài có thùy hình mác tù, dài 15mm, thùy giữa nhọn; Cánh môi hẹp ở phía dưới và rộng ở phía trên, mọc ngang, dài từ 15-20cm, thường mọc trước khi ra lá, cụm hoa tập trung thành bông hình trụ, mọc lên từ thân rễ. Lá bắc phía dưới hình trứng hay hình mác tù màu xanh lục nhạt, đầu lá màu đỏ, không mang hoa. Quả hình trứng, ba cạnh, nhẵn. Hạt thuôn, áo hạt trắng. Mùa có hoa quả vào tháng 3-5.
Cây nga truật mọc hoang ở khắp rừng núi Việt Nam, phát triển rất tốt ở những nơi ven suối nước và những rẫy, nương đất khô, xốp có độ ẩm của vùng trung du, miền núi. Nga truật được trồng đại trà bằng thân rễ.
Thu hái, chế biến: Thu hái vào đầu tháng 11-12, loại bỏ cây, thân và lá, cắt bỏ rễ con, luộc chín. Có nơi ngâm dấm, cứ 600g nga truật ngâm với 160g dấm và 160g nước. Sau đó cho vào niêu hoặc ấm đất đậy nắp kỹ, đun cho đến khi vừa cạn rồi thái mỏng phơi khô.
Tính vị: Vị đắng, cay, tính ôn
Quy kinh: Vào kinh can, tỳ
Thành phần hóa học: Có từ 1-1,5% tinh dầu; 3,5% chất nhầy, chất nhựa. Trong tinh dầu, thành phần chủ yếu gồm 48% cesquiterpen ancol, 35% Zingibezen, 9,6% Cinecol, các alpha pipen, D - camphen, D - campho, D - bornecol.
Dược năng: Tán ứ huyết, hành khí, giảm đau
Chủ trị:
- Khí huyết ứ trệ biểu hiện đau bụng, mất kinh, có khối kết ở bụng hoặc thượng vị. nga truật phối hợp với Tam lăng trong bài nga truật Hoàn.
- Rối loạn công năng vận hóa của tỳ biểu hiện khó tiêu, đầy tức đau bụng và thượng vị: nga truật phối hợp với Tam lăng, Sơn tra, Mộc hương và Chỉ thực.
Liều lượng, cách dùng: Ngày từ 4-6g sắc uống, nhưng thường dùng dưới dạng bột nga truật có thêm ít mật ong hoặc dầu mè đen.
Kiêng kỵ:
- Phụ nữ có thai không dùng
- Kinh nguyệt nhiều, kéo dài không dùng
